Autor: Wieniedikt Jerofiejew | Scenariusz, scenografia i reżyseria: Zygmunt Duczyński | Występuje: Jacek Zawadzki | Premiera: 14 maja 1989

„Moskwa – Pietuszki”, monodram na podstawie poematu rosyjskiego pisarza Wieniedikta Jerofiejewa, należy do najważniejszych przedstawień w reżyserskiej karierze Zygmunta Duczyńskiego. Premiera miała miejsce w 1989 w Szczecinie. Spektakl po polsku i angielsku pokazywany był na czołowych polskich scenach, jak również w Londynie, Edynburgu, Amsterdanie, Berlinie, Moskwie, Los Angeles, San Diego, Orange Country i San Francisco, spotykając się żywiołowym odbiorem i pełnymi zachwytu recenzjami krytyków.

Jak mówi występujący w spektaklu Jacek Zawadzki:

„Kiedy urodziłem się w małym miasteczku Ziem Odzyskanych, naprzeciw mojego okna stał olbrzymi klon. W lecie wypełniał zielenią całą przestrzeń, zasłaniając domy, ludzi i niebo. Za to w zimie przez jego zziębnięte, nagie konary, tuż nad dachami domów, można było zobaczyć duży dworcowy zegar. Expresy przelatywały przez moją głowę z szybkością 160 kilometrów na godzinę, ani myśląc o zatrzymaniu się w uśpionym miasteczku. Nie-Expresy natomiast ślimaczyły się sennie wzdłuż morenowych wzgórz tak wolno, że można z nich było wyskoczyć za potrzebą i bez żadnego problemu dogonić.

Potem były jeszcze tysiące innych stacji. Jedną z nich stał się Szczecin, gdzie w roku 1988 poznałem, nieżyjącego już, Zygmunta Duczyńskiego, założyciela Teatru Kana. Postanowiłem odejść z teatrów państwowych i rzucić się w wir nowych doświadczeń. Pewnego dnia Zygmunt pożyczył mi „Moskwę-Pietuszki” Jerofiejewa – oniryczny poemat o podróży pociągiem z Moskwy do Pietuszek, gdzie mieszka synek i ukochana głównego bohatera. Przeczytałem tę książkę w jedną noc i zachwyciłem się. Dla mnie było to, i do dzisiaj jest, dzieło genialne. Zygmunt oczywiście podzielał moją opinię i w ten sposób zaczęliśmy pracę nad monodramem. Ponieważ zamieszkałem u niego, proces tworzenia spektaklu był ciągły i bardzo intensywny a także stał się początkiem kreatywnej przyjaźni.

Główny bohater, sam Jerofiejew, nie był dla nas pijaczkiem z przydrożnych rowów, ale pisarzem-erudytą, znającym dobrze literaturę i filozofię. Wedle tej koncepcji – i to było dla nas jasne – polityka i alkohol stawały się dopełnieniem metafizycznej podróży ku światłu i miłości, a ten, który podróżuje, jest arystokratą duszy. To człowiek głęboko wrażliwy, współczujący, a jednocześnie bacznie wszystko obserwujący i błyskotliwy. Podróż pociągiem, mająca symbolikę męki Chrystusa, stawała się podróżą przez stacje życia – od narodzin ku śmierci,

Na to wszystko nakładała się jeszcze inna struktura, w której centrum stał Kreml – symbol zniewolenia i władzy nad wolnym wyborem jednostki. I nawet jeśli nasz bohater nie chciał go zobaczyć, to i tak prędzej czy później ujrzeć musiał. To było zamknięte koło, labirynt, z którego Wienia nie mógł się wydostać, musiał umrzeć. Mimo tego, z każdej niemalże strony poematu prześwitywała nadzieja, że można się jakoś wyrwać z tej podróży ku śmierci, podczas której jest coraz mniej czasu na opowiedzenie swojej historii. Teatr bowiem, jak i jego Sobowtór – Życie, jest bardzo ulotny i nietrwały. I wtedy tam, w mieszkaniu Zygmunta, nam się nagle te ulotności spotkały tak, że wszystkie wątki i wszystkie warstwy poematu „Moskwa-Pietuszki” wychodziły i wracały do tego samego źródła i tak naprawdę stały się opowieścią o każdym z nas.”

ZYGMUNT DUCZYŃSKI (1951-2006) – Założyciel Teatru Kana (1979), autor scenariuszy i reżyser. Ukończył Studium Reżyserskie prof. Aleksandra Bardiniego w Warszawie. Ważniejsze przedstawienia: „Spektakl” wg poezji E. Lipskiej (1979), „Abaddon” wg „Ciemności kryją ziemię” J. Andrzejewskiego (1981), „Księga o życiu i śmierci Osipa Mandelsztama” (1982), „Czarne światła” wg twórczości J. Geneta (1985), „Moskwa-Pietuszki” (1989) i „Noc” (1993) wg tekstów W. Jerofiejewa, „J.P odkrywa Amerykę” wg Dario Fo (2000), „Rajski ptak” wg R. Słowickiego (2000). Spektakle “Moskwa -Pietuszki” i “Noc” prezentowane były na wszystkich najważniejszych festiwalach w Polsce, a także wielokrotnie w Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych, Holandii, Rosji, Niemczech, zdobywając entuzjastyczne recenzje w takich czasopismach jak “The Times”, “Los Angeles Times”, “Los Angeles Weekly”, “The Herald”, “The Scotsman”, “Backstage” (wyróżnienie Critics Picks dla najlepszego przedstawienia tygodnia w Los Angeles – luty 1997). Spektakl “Noc” zdobył dwie główne nagrody First Fringe i Critics Award na Światowym Festiwalu Sztuki w Edynburgu (1994).

JACEK ZAWADZKI (1962) – Ukończył Studium Aktorskie przy Teatrze Wybrzeże w Gdańsku. Na przełomie lat 80. i 90. aktor Teatru Współczesnego w Szczecinie, następnie: członek grupy teatralnej Pur (Londyn), aktor Teatru Kana w Szczecinie, Teatru The Elements (Edynburg). W roku 1998 zrealizował film dla BBC2 „At The End of On-Line”. W latach 2001-2012 przebywał w Stanach Zjednoczonych, gdzie z wraz reż. Rene Kerkman zrealizował szereg filmów krótkometrażowych, był członkiem grupy artystycznej Flat Iron i grał w zespole bluesowo-rockowym Banana Street. W roku 2012 wrócił do Polski. Obecnie aktor Teatru Współczesnego w Szczecinie.

WIENIEDIKT JEROFIEJEW (1938-1990) – Sierota z Syberii, wychowany w domu dziecka. W latach 60. trafia na Uniwersytet Moskiewski im. Łomonosowa, z którego po kilku miesiącach rezygnuje, nie widząc sensu w kształtowaniu swojej osobowości w systemie sowieckiej edukacji. W rezultacie pracuje przy układaniu torów i budowie trakcji telefonicznej. Jako genialny samouk (podobnie jak Josif Brodski) studiuje na własną rękę literaturę, religię i filozofię, stając się dzięki temu erudytą oraz błyskotliwym pisarzem. Jego poemat „Moskwa-Pietuszki” i dramat „Noc Walpurgii albo kroki Komandora” zostają bestsellerami samizdatu i są przetłumaczone na 12 języków. Nie wypuszczony przez władzę na operację w Paryżu umiera na raka gardła w Moskwie w roku 1991.